Zaterdag 3 april 2010
Fem laat haar scharnierboek, 5 jaar BBC, bewonderen. Voor de platten gebruikte ze paars fluweelpapier en voor de omslag lichtpaars karton, geheel in stijl van de kleuren van onze website. De titel bracht ze aan met zilveren plakletters in overeenstemming met de zilveren scharnieren, die zij sneed uit zilverkleurig leer. Daarna schalmde zij de randen zodat een bol effect ontstond.
De ´spijkers´ imiteerde zij zeer vernuftig door aan de achterkant van het leer kralen te bevestigen!
Op de boekrug plakte zij een dubbelkapitaal, wat zo veel stevigheid verleent aan de dunne omslag. Het boek scharniert perfect en we vinden het resultaat dan ook zeer geslaagd.

scharnierboek van Fem


detail van het scharnier met de 'spijkers' het dubbelkapitaal

Bert toont het boek dat hij maakte voor de Koppermaandagtentoonstelling die 't Ambachthuys in januari organiseerde in eigen atelier en daarna in februari in de Openbare Bibliotheek van Den Haag. Het boek Kamermeisjes en Soldaten van Arnon Grunberg werd door alle deelnemers voor dit project gebonden. Bert koos een bindwijze uit Quick Leather Bindings van Keith A. Smith, waar hij al eens mee geëxperimenteerd had in november. Toen liepen de steken aan kop en staart naar rechts hellend en de steken er tussen in naar links hellend. Voor dit boek bedacht hij echter een zigzag naaisel, waarbij hij zeer inventief moest zijn omdat hij niet heel uit kon naaien vanwege het feit dat er dan te veel naaigaatjes naast elkaar in de leren rug gemaakt zouden moeten worden. En dat zou dan een perforatierand veroorzaken, zo dicht als die gaatjes bij elkaar zouden komen te liggen. Dus besloot hij halfuit te naaien, hetgeen enig denkwerk vergde over het naaischema. Maar uiteindelijk is hij daarin heel goed geslaagd. De platten maakte hij van beukenhout. Op het voorplat bevestigde Bert een messing plaatje waarin hij door een juwelier de titel liet graveren. Bovendien werd op aanraden van deze juwelier de bovenkant van het plaatje gematteerd en het geheel voorzien van mooie facetranden. Zo kreeg het boek een luxe uitstraling!
Nadeel van deze binding is dat je het boekblok niet meer kunt snijden of de snedes kunt bewerken, omdat de katernen rechtstreeks aan de leren boekrug genaaid worden. Voordeel is dat er totaal geen lijm aan te pas komt bij het maken van het boek.

het Koppermaandagboek van Bert en daarnaast het titelschildje

Jammer dat Fem vergeten was háár boek mee te nemen, want ook zij bond op een zeer speciale manier Kamermeisjes en Soldaten. Dat houden we dan voor volgende maand in petto!

Bert heeft zich verdiept in de Nag Hammadigeschriften. Via internet zocht hij afbeeldingen van deze bindwijze en kopieerde hij enkele geschriften om zo een voorbeeld te maken van die beroemde Nag Hammadiboeken.
Een beschrijving van deze bindwijze is te vinden in Vouwbeen, jrg. 16, nummer 5, 2005.

Nag Hammadi - imitatie van Bert

Het is interessant te ontdekken dat we allemaal een andere methode hanteren bij het maken van een bandzetter. Het begint al met het bepalen van de breedte van het ruggenbord. Er wordt hierbij gevarieerd van de exacte breedte van de boekrug, tot afronding naar boven, tot breedte boekrug plus 1 borddikte. Deze verschillende benaderingswijzen geven in het uiteindelijke resultaat een min óf meer geprononceerde kneep en dat heeft ook te maken met persoonlijke smaak over het uiterlijk van het boek. Ook de manier van opmeten van de boekrug verschilt nogal: met een papiertje, met een schuifmaat, met een papieren meetlint van de bouwmarkt, of gewoon met een liniaal.
opmeten boekrug met papiertje
met schuifmaat
met liniaal
met meetlint

Bij het maken van de band is er eveneens een verschil in berekening van de breedte van de borden. Neemt de één de exacte breedte van het boekblok, neemt een ander de breedte van het boekblok min 1 mm! Vervolgens gaat de één bij het opbouwen van de band uit van het ruggenbord, terwijl een ander uitgaat van het bord. En bij het opbouwen van de band vanuit het ruggenbord zien we dan ook weer verschil in handelen. Maar voor alle handelingen geldt dat eerst alle losse onderdelen, zoals kraft, ruggenbord en borden op maat gesneden worden.
1. Het ruggenbord wordt in het midden van een stuk kraftpapier geplakt. Daarna wordt het geheel omgedraaid en wordt er scherp langs het ruggenbord een vouw gemaakt in het kraft om de kneep-ruimte aan weerszijden van de vouw af te tekenen met een lijn of gebruik te kunnen maken van kneeplatjes. Vervolgens worden de borden links en rechts van het ruggenbord op het kraft geplakt.

methode 1
borden opplakken met behulp van kneeplatjes
het ruggenbord zit aan de binnenkant van de band

2. Een variatie hierop is om het kraftpapier om het opgeplakte ruggenbord te vouwen en er dan de kneepbreedte op aan te geven met een lijn. Zo ook de andere kant omvouwen en een lijn trekken. Vervolgens kunnen de borden tegen de lijnen geplakt worden.
methode 2
borden opplakken langs lijnen op het kraftpapier
het ruggenbord zit aan de binnenkant van de band
ruggenbord op kraft geplakt
kraft om ruggenbord gevouwen en
kneeplatje op vouw gelegd
kneeplijnen getrokken

3. Het ruggenbord wordt eveneens in het midden op het kraft geplakt, maar het geheel wordt niet omgedraaid. Horizontaal wordt een aanleg onder het ruggenbord gelegd en een kneeplatje verticaal er langs, om daarna de borden na elkaar aan weerskanten op het kraft te plakken.
methode 3
het ruggenbord zit nu aan de buitenkant van de band

4. Beginnen met de borden. Een strook van 15mm breed wordt op het bord langs de rugkant ingesmeerd. Daar wordt de rand van het kraft op geplakt. Vervolgens het geheel omdraaien en horizontaal een aanleg onder het bord leggen, uitstekend naar het midden voor de positionering van het ruggenbord. Een kneeplatje langs het bord leggen én tegen de horizontale aanleg. Dan het ruggenbord op het kraft tegen de aanleg en het kneeplatje plakken, het kneeplatje verplaatsen naar de andere kant van het ruggenbord en het tweede bord op de overblijvende strook kraft plakken.
methode 4
beginnen met de borden
het ruggenbord zit aan de buitenkant van de band
kraft op ingelijmde bordstrook
mal onder én tegen bord
 opplakken ruggenbord tegen mallen






mal aan andere kant van ruggenbord leggen bordstrook 2e bord inlijmen bord tegen mallen op kraft plakken

5. Ook bij deze handelswijze zijn weer varianten, want in plaats van werken met kneeplatjes wordt door sommigen gebruik gemaakt van een mal die de breedte heeft van ruggenbord plus 2x kneepruimte. Deze mal wordt dan gebruikt om het tweede bord op de juiste afstand van het eerste bord te plakken en daarna wordt het ruggenbord ´op het oog´ tussen de borden geplakt.
methode 5
band in elkaar plakken m.b.v. mal
bordrandje 2e bord moet ingelijmd worden en dan op kraftstrookje naast mal geplakt worden
Als we dan naar de onbeklede banden kijken, zien we dat bij methode 1 en 2 het ruggenbord aan de binnenkant van de band zit, terwijl het zich bij de andere 3 methoden aan de buitenkant bevindt. De boekband die gemaakt wordt met het ruggenbord aan de binnenkant is een fractie kleiner dan de boekband met het ruggenbord aan de buitenkant. Dit komt door het feit dat het kraftpapier door de borddikte naar binnen getrokken wordt, zoals te zien in onderstaande foto bij de bovenste band.
Methode 1en 2 bieden voordelen t.a.v. de plaatsing van het boekblok in de band als er gebruik gemaakt wordt van een drierug. Sommigen van ons plakken altijd een drierug op de boekblokrug, juist wegens het gemak van een correcte plaatsing van boekblok in de band. Daar is zeker iets voor te zeggen. Als de drierug ingelijmd is, kan hij zeer precies op het ruggenbord in de band gepositioneerd en vastgeplakt worden. Na droging kunnen dan de schutbladen ingelijmd worden en de band dichtgeklapt, waarbij geconstateerd kan worden dat het boekblok nooit scheef in de band terecht komt.

bovenste band heeft ruggenbord binnen
onderste band heeft ruggenbord buiten
Ook t.a.v het bekleden van de band zijn er weer verschillende methoden. Sommigen geven op het bekledingsmateriaal met potloodlijnen de inslagen aan en lijmen vervolgens het bekledingsmateriaal tussen de lijnen in, (zie onderstaande foto links). Eén plat van de band wordt dan op een gedeelte van het ingelijmde gedeelte gelegd tegen de afgetekende lijnen, (zie onderstaande foto rechts). Vervolgens wordt het geheel omgedraaid, terwijl het natte linnen omhoog gehouden wordt. Dan kunnen eerst de kneepruimten en rug vast gewreven worden en tenslotte het materiaal op het volgende plat. Daarna rest nog het afwerken van de inslagen.

Een geheel andere methode is het in etappen inlijmen van de losse banddelen en daarna het bekledingsmateriaal op het ingelijmde bord aanbrengen. Er wordt bijvoorbeeld een band gemaakt met op het voorplat een strookje linnen langs de voorkant, een sierpapier en linnen doorlopend over het achterplat, zoals de band op de onderstaande foto.

band gemaakt door bekledingsmateriaal op ingelijmde borden aan te brengen

Eerst wordt dan met een potloodlijn op het plat aangegeven waar het strookje linnen komt. Dan wordt het plat ingelijmd en achtereenvolgens worden linnen strookje, sierpapier en grote linnen strook aaneensluitend op het plat vast gewreven.
afgetekende reep bord voor linnen strookje strookje linnen en sierpapier op ingelijmd bord vast gewreven linnen voor rest van de band tegen sierpapier op resterend ingelijmd bord geplakt

Het geheel wordt omgedraaid en er worden mallen onder en tegen het bord gelegd, zoals bij methode 3, of er wordt weer gewerkt met een brede mal zoals bij methode 5 en op onderstaande foto te zien is. Vervolgens kan, afhankelijk van de toe te passen methode, het ruggenbord of het tweede plat ingesmeerd en op de juiste plaats geplakt worden. Nu rest nog de afwerking van de inslagen.
Voordeel van deze methode is, zeker bij het verwerken van sierpapier, dat het papier niet ingelijmd hoeft te worden met alle gevolgen van dien, zoals kreukelen, rimpelen, of vastplakken op het smeerpapier. In het bijzonder tijdens het werken met kinderen is deze methode aan te bevelen.



De rest van de dag besteden we aan het Gonet-project, waar we vorige maand mee gestart zijn volgens de beschrijvingen van deze bindwijze in Handboekbinden nr.4, jrg. 2, 2009, in een artikel van Harrie Knoors en in BoekBehoudBericht nr.2, jrg.14, 2003, in een artikel van
Joop van 't Veen.
Er wordt kapitaal bestoken, leer gedund, rugbekleding geplakt, bord bewerkt en gediscussieerd over de te maken 'rugkapjes', die door Knoors en Van 't Veen verschillend beschreven worden. Knoors laat de inslagen van de beklede rugstukjes aan de achterkant geheel aansluiten, terwijl Van 't Veen slechts smalle inslagen aan kop en staart maakt. We vragen ons af wat het effect van beide methoden zal zijn en concluderen dat de smalle inslagen waarschijnlijk een soepeler rugstukje zullen geven, maar ook het risico van opdikking op de plek van de inslag, zeker als er niet goed gedund is. We besluiten beide methoden uit te proberen.

'rugkapje' maken volgens Knoors
Anton begint met het maken van leren kapitaalbandjes. Hij snijdt dunne reepjes leer, plakt die daarna strak en recht naast elkaar op papier en vervolgens rond een kern van touw.
Na droging snijdt hij uit de geplakte 'kapitaalreep' passende stukjes voor de boekrug en bekleedt kop en staart ermee. Daarna werkt hij de tussenliggende rugdelen af met dun leer.

afgewerkt boekblok met dun leer en leren kapitaaltjes op de boekrug en met geverfde sneden
Jaap is nog steeds in de ban van handbestoken kapitaaltjes en besteekt onder toeziend oog van Jopie dubbelkapitaaltjes op het boekblok voor zijn Gonet-band.

Bert snijdt bord op maat, maakt de gleuven voor de naaibandjes en schuint de platten met een David-schaafje aan de rugkant af, zodat ze goed op de boekrug aan zullen sluiten. Na doorrijging van de bandjes kan hij controleren of alles op de juiste plaats zit. Ja, alles klopt, dus kunnen de platten bekleed worden. Bert gebruikt er een zware kwaliteit rood papier voor.

Naaibandjes geregen door het beklede bord.
Rest nog het aanplakken van de schutbladen.
Frans heeft de borden bruin geverfd, hetgeen een uitstraling van leer geeft! Hij maakt de borden pas op maat na doorrijging en vastzetten van de naaibandjes. Rond de naaibanden brengt hij met naturel leer een versiering aan in de vorm van harten. Het resultaat kunnen we volgende maand laten zien.